قمه زنی

«قمه زنی» عبارت از مراسمى است که در بعضى شهرستان ها و بلاد شیعى و توسط برخى از عزاداران امام ‌حسین علیه السلام اجرا مى‌شود و در تأسى به مجروح و شهید شدن سیدالشهدا علیه السلام و شهیدان‌ کربلا و به عنوان اظهار آمادگى براى خون دادن و سر باختن در راه امام حسین علیه السلام انجام ‌مى‌دهند. صبح زود عاشورا، با پوشیدن لباس سفید و بلندى همچون کفن، به صورت دسته ‌جمعى قمه بر سر مى‌زنند و خون از سر بر صورت و لباس سفید جارى مى‌شود. بعضى ‌هم براى قمه زنى نذر مى‌کنند، برخى همچنین نذرى را درباره کودکان خردسال انجام‌ مى‌دهند و بر سر آنان تیغ مى‌زنند، در حدى که از محل آن خون جارى گردد.

حکم قمه‌زنی در نظر علما

قمه زنى نیز، مثل زنجیرزنى و شبیه خوانى (تعزیه) از دیرباز مورد اختلاف نظر علما و پیروان و مقلدین آنان بوده و به افتاء و استفتا مبنى بر جواز یا عدم جواز آن مى‌پرداخته‌اند.

این مراسم، از نظر شرعى پایه و مبناى دینى ندارد و صرفا روى علاقه شیعیان به ابا عبدالله ‌الحسین علیه السلام انجام مى‌گیرد. فقها نیز آن را در صورتى که ضررى نداشته باشد، مجاز مى‌دانند. برخى از فقها نیز به خاطر تاثیر نامطلوب آن بر افکار دیگران و موجب وهن‌ مذهب بودن، آن را ممنوع دانسته‌اند؛ البته شرایط زمانى در این مساله بى‌تاثیر نیست.

امام ‌خمینى (ره) در پاسخ به استفتایى که در سالهاى اول پیروزى انقلاب اسلامى در این زمینه‌ از ایشان شده بود، فرمودند: «در وضع موجود، قمه نزنند...».

آیت الله خامنه‌اى نیز در دیدار با روحانیون، در آستانه ایام عاشورا (سال ۱۳۷۳ شمسى) در ضمن بیانات مبسوطى در خرافه زدایى از عزادارى سیدالشهدا علیه السلام فرمودند: «قمه زدن هم از آن کارهاى خلاف‌ است... این یک کار غلطى است که عده‌اى قمه‌ها را بگیرند و بر سر خود بزنند و خون‌ بریزند... کجاى این کار، حرکت عزادارى است؟ این جعلى است. این ها چیزهایى است که ‌از دین نیست...».

ایشان همچنین قمه زنی را بدعت، خلاف و خرافه دانستند و در پاسخ به نامه امام جمعه‌ اردبیل، نوشتند: امروز این ضرر بسیار بزرگ و شکننده است ولذا قمه زدن علنى و همراه‌ با تظاهر، حرام و ممنوع است.

علماى دیگر نیز در تایید موضع و سخن رهبر انقلاب، آن را موجب وهن مذهب و نامشروع دانستند.

البته این احساس مذهبى و عواطف دینى که سبب مى‌شود به عشق حسین‌ علیه السلام چنین ‌کارهایى کنند، باید در مسیر صحیح هدایت ‌شود و مورد بهره‌بردارى قرار گیرد تا شور و انگیزه جهاد و شهادت بیافریند.

به علاوه، آنان که به خاطر حسین‌ علیه السلام حاضرند خون بدهند، چه بهتر که خون خویش را به درمانگاه ها و مراکز انتقال خون اهدا کنند یا با تاسیس بانک ‌خون، از فداکاران و ایثارگران داوطلب، در روز عاشورا خون گرفته شود و نگهدارى ‌گردد تا از این طریق، جان انسانهاى بسیارى که نیازمند خونند، نجات یابد.

گرچه این‌ کار، شاید مثل قمه زنى، تامین کننده احساس عاطفى فرد نباشد ولى قطعا رضایت‌ خداوند و پسند سیدالشهدا علیه السلام را بیشتر در پى دارد. کاش روزى صدقه دادن خون نیز، مثل صدقه‌ و کمک مالى و لباس و غذا و... مرسوم گردد و با قصد قربت انجام گیرد.

پانویس

منابع

• جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.